معاونت پژوهش حوزه علمیه الزهراء سلام الله علیها ارومیه

تحقیق یا پژوهش حتماً باید در غالب دستورالعمل خاص خود مطرح شود. یعنی ما باید با ابزار بیان آنچه در ذهن مان می پرورانیم، آشنا باشیم. مراحل تحقیق به طور خلاصه برای شما توضیح داده می شود.
1- عنوان: این مهم ترین قسمت تحقیق است. ابتدا باید بدانیم روی چه موضوعی می خواهیم تحقیق کنیم و بعد به درستی آن را بیان کنیم، یعنی برای بیان عنوان باید ابتدا تشخیص دهیم که تحقیق ما با کدام یک از سه روش(توصیفی، تحلیلی، تجربی) بررسی خواهد شد. پس برای بیان عنوان از کلمات مختص آن تحقیق، مثلاًً از «ارتباط» در پژوهش تحلیلی یا «اثر» در پژوهش تجربی استفاده می کنیم.
2- مقدمه: هر مطلبی را که در این رابطه به عنوان مقدمه بیان می کنیم، نباید به دور از مطلب اصلی باشد.
3- بیان مسئله: حدود100کلمه، یک صفحه یا دو صفحه باشد. دراینجا برای هرادعایی باید منبع داشته باشیم، می توانیم داخل پرانتزی نام آن کتاب یا نویسنده را ذکر کنیم. باید با نوشتن بیان مسئله خواننده کاملاً توجیه شود که مشکل چه بوده که ما این تحقیق را انجام داده ایم و قصد داریم رتحقیق یا پژوهش حتماً باید در غالب دستورالعمل خاص خود مطرح شود. یعنی ما باید با ابزار بیان آنچه در ذهن مان می پرورانیم، آشنا باشیم. مراحل تحقیق به طور خلاصه برای شما توضیح داده می شود.
4- اهمیت و ضرورت پژوهش: باید به اهمیت موضوع مورد نظر اشاره کنیم و نشان دهیم که این تحقیق ضرورت داشته و می بایست انجام می شد.

�ن پژوهشهای انجام شده پیرامون مسئله مورد نظر در داخل و خارج از کشور: در رابطه با آنچه می نویسیم، قبلاً مطالعه می کنیم و منابعی را که در خصوص موضوع تحقیق ما موجود است می یابیم. حال در این قسمت باید به عناوین پژوهش ها یا تحقیق هایی که مشابه تحقیق ما بوده و ما قبلاً مطالعه کردیم، اشاره کنیم. یکی از روش های بسیار آسان برای این قسمت استفاده از مقاله های اینترنتی است.
6- اهداف پژوهش: به دو بخش هدف کلی و هدف های جزئی تقسیم می شود. هدف کلی تقریباً به شکل عنوان بیان می شود و هدف جزئی عنوان را بر حسب جنس یا سن یا مقطع طبقه بندی می کند. مثلاً برای عنوان: تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی دبستان شاهد تهران، هدف کلی تعیین تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی دبستان شاهد تهران، و هدف جزئی تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی روی کلاس اولی ها، هدف جزئی دیگر تاثیر ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی روی کلاس دومی ها و… بوده است.
7- سئوال ها یا فرضیه پژوهش: می توانیم در قالب سئوال(فرضیه) خواننده را متوجه اهدافمان بکنیم. بنابراین سئوالات باید با اهداف ارتباط داشته باشند و حتی تعداد سئوال ها با تعداد اهداف برابر باشند و در تحقیقات توصیفی و تجربی معمولاً در قالب سوال ولی در تحقیقات تحلیلی معمولا می توانیم در قالب فرضیه مطرح کنیم. باید فرضیه هایی را که قصد داریم بیازماییم جمع بندی و مشخص نماییم. در مورد مثال بالا که یک تحقیق تجربی یا نیمه تجربی است. هم به صورت سوال و هم فرضیه می توان مطرح کرد. سوال: آیا ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تاثیر دارد؟ فرضیه: ورزش صبح گاهی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی تاثیر دارد.
8- ابزارهای اندازه گیری: وسایلی که ما با آن متغیرهایمان را می سنجیم و داده هایمان را جمع آوری می کنیم. پس ابتدا باید متغیرها را شناخت چون در تمامی ابزارها متغیرها گنجانده می شوند. متغیرها به دو دسته تقسیم می شوند: متغیر مستقل، که با دست کاری آن اثرش را بر روی متغیر وابسته اندازه گیری می کنیم. متغیر وابسته،‌ کمیتی که تغییر پذیری آن در اثر متغیر مستقل است. در مثال بالا متغیر مستقل ورزش صبحگاهی است چون خود مستقلانه بنا است، اثر بگذارد. متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی است، چون بناست که تحت تاثیر ورزش قرار بگیرد. حال به بررسی ابزارها می پردازیم. برای تحقیقات از نوع توصیفی معمولاً این ابزارها شامل: مصاحبه، پرسشنامه، مشاهده و از این قبیل می باشد. در تحقیقات تجربی معمولاً ابزار آزمایشگاهی مانند: متر، فشارسنج، امتحان و از این قبیل می باشد.
9- داده های مورد نیاز: می توانیم متغیرها را در این قسمت تعریف کنیم و با هر توضیح دیگری بیان کنیم، مثلاً میزان فشار خون انسان اگر به تحقیق ما مربوط باشد باید بیان شود.
10- جامعه و نمونه آماری و روش های نمونه گیری: معمولاً حجم نمونه(تعداد افراد یا مواردی که روی آنها آزمایش یا تحقیق انجام می شود) برای تحقیقاتی که به روش تجربی(آزمایشی) انجام می شود، حداقل 15 نفر و برای روش های توصیفی معمولاً 100 نفر، ‌البته می توان گفت بطور کلی درشرایطی که همگنی درجامعه ما بیشتر باشد، می توانیم نمونه کوچک تری را انتحاب کنیم. از طرفی در روش تجربی گاهی آزمودنی ما فقط یک مورد است. حال برای انتخاب آزمودنی ها از میان کل می توان به روش های مختلفی عمل کرد، یکی از روش های نسبتاً دقیق انتخاب تصادفی است، به این صورت که ما از میان مثلاً یک کلاس می توانیم به طور تصادفی مضارب 5 دفتر کلاسی را انتخاب کنیم و دانش آموزان را بر حسب شماره هایی که در دفتر کلاس دارند جدا کنیم و بر روی آنها آزمایش انجام دهیم و یا تحقیق کنیم. گاهی در میان یک جامعه بزرگ تر مثل یک شهر به طور خوشه ای انتخاب می کنیم مثلاً در هر منطقه ای از مناطق شهرداری آن شهر تعدادی دبیر را انتخاب می کنیم. اگر جامعــه ما یک مدرسه باشد از روش سرشماری هم می توانیم استفاده کنیم.
11- روش پژوهش: ذکر روش پژوهش(توصیفی، تحلیلی، تجربی)، مورد استفاده همراه با دلایلی منطقی برای استفاده از این روش در تحقیق ها جزو ضروریات است.
12- نحوه و چگونگی اجرای پژوهش: همه ی مراحل طی شده، و کارهای انجام شده را قدم به قدم به صورتی که زیاد طولانی و خسته کننده نباشد، می نویسیم.
13- روش های تجزیه و تحلیل آماری: روش های آماری متناسب با سئوال ها و فرضیه های پژوهش و سطوح اندازه گیری متغیرها دقیقاً توضیح داده می شود. در این قسمت باید قید کنیم که از چه روشی استفاده کردیم(روش آماری).
14- مراحل اجرای پژوهش: می توانیم یک زمان بندی از برنامه اجرایی پژوهش را در این قسمت بنویسیم.
15- نتیجه تحقیق: اگر نتیجه گیری ما تا این زمان به انجام رسیده باشد نتیجه حاصل از روش آماری را قید می کنیم.
چه بکنیم